Geçen hafta yapmış olduğumuz TET Endonezya-Vietnam Heyeti esnasında Endonezya tarafında edinmiş olduğum bazı önemli bilgileri sizlerle paylaşmak isterim.

Heyetimizin Jakarta’ya yapmış olduğu ziyaret öncesinde Nisan ayında bu şehrin Vali Yardımcısı seçilen 2011 yılından beri tanıdığım başarılı iş adamı Sandiaga Salahuddin Uno kardeşimiz ricamızı kırmayarak bizi onurlandırdı ve heyetin B2B toplantısının açılış konuşmasını yaparak ülkemizin Endonezya ile ilişkileri hakkında güzel mesajlar verdi.

Türkiye’yi yakından takip ettiğini bildiğim Sayın Vali yardımcısı kendisine hediye ettiğimiz tesadüfen sarı kırmızı renkli çıkan 18.yy  dönemi Türk kahve fincanlarının Galatasaray ile bağlantısını kurarak espri yapmakta gecikmedi.

Sayın Büyükelçimiz Dr. Sander Gürbüz beyefendi ve Endonezya Ticaret ve Endüstri Odası Başkan Yardımcısı , aynı zamanda 6.000 çalışanı olan Sintesa Grubu CEO’su başarılı iş kadını Sayın Shinta Widjaja Kamdani’de açılış konuşmasında heyete önemli bilgiler verdiler.

Heyet katılımcılarımız yaptıkları tüm gün süren görüşmelerle önemli iş olanakları elde ettiler. Elektrik idaresi olan PLN’in satın alma ekibinin B2B yapılan salonda kendilerine ayrılan masada tüm gün bulunması ise heyet katılımcıları için bulunmaz bir fırsat oluşturdu.

Ne yazık ki Güneydoğu Asya’nın en büyük müslüman nüfusuna sahip kardeş ülke Endonezya hakkında iş dünyamız çok bilgiye sahip değil. Geçmişte yaşanmış birkaç başarısızlık örneğinin bu geleceği parlak ülke ile ilişkilerimizi olumsuz etkilememesi gerektiğine inanıyorum. Özellikle yeni Başkan Joko Widodo dürüst kişiliği ve halk ile kurduğu yakınlık bağıyla ülkeyi yeni bir trendin içine sokmuş bulunuyor. Başkan seçildikten sonra sokak satıcılarının haklarını koruması ilk icraatıydı ve buda geçimini sokakta gıda satarak sağlayan insanların ekonomilerinin çökmemesi adına çok asil bir davranıştı. Önce insan anlayışı her problemin üstesinden gelinmesini  sağlıyor.

Sayın Jakarta Vali Yardımcısı gibi dürüst ve ülkesinin geleceği için çalışmaktan zevk alan genç siyasetçilerin Endonezya için bir şans olduğunu düşünüyorum. Zaman içerisinde bunu daha iyi görme şansını elde edeceğiz, bu genç siyasetçinin adını bir yere not almanızı isterim.

Öncelikle Endonezya şu anda dünyanın en büyük 15. büyük ekonomisi ve Türkiye’nin iki sıra üstünde yer alıyor. Türkiye ile karşılaştırdığımızda bazı ilginç veriler ortaya çıkıyor.

• Mobil Telefon Kullanıcı sayısı 319 Milyon dünya 4. Cüsü(Türkiye 72 Milyon Dünya 21.si)
• İnternet Kullanıcısı 56.257 Milyon Dünya 14.sü (Türkiye Dünya 19.cusu)
• Otoyolların uzunluğu 496.607 Km Dünya 14. sü (Türkiye Dünya 18.si)
• Havalimanı sayısı 673 dünya 10.cusu( Türkiye 98 havalimanı Dünya 58. si)
• Elektrik Kullanım 167.500.000.000 KwH Dünya 22.si (Türkiye 192 Milyon MW dünya 20. si)
• Elektrik üretiminde dünya 23. sü 185 Milyon MW (Türkiye 228 Milyon MW dünya 21.si)
• Dünyanın 12. Doğalgaz üreticisi (İran 3.; Katar 4.)
• Nüfusunun dağılımı:
  • %87,2 Müslüman
  • %7     Hristiyan
  • %2,9  Roman Katolik
  • %1,7 Hindu
• Nüfus Dağılımı:
  • 0-14 Yaş %25,42
  • 15-24 Yaş %17,03
  • Toplam genç nüfus oranı %42,45 (Türkiye %27)

2025 yılında 284 milyon nüfusa sahip olması hesaplanan Endonezya ile ticaretimiz ne yazık ki olması gerekenin çok altında bir kapasiteye sahip. Özellikle dijital ekonomide önümüzdeki dönemde bu bölgenin önde gelen ülkesi olacağı yapılan araştırmalarda ortaya çıkan Endonezya dinamik genç nüfusunu girişimciliğe yönlendirerek akıllı bir yatırım yapıyor. Genç nüfusun yönlendirildiği girişimcilik alanında binleri aşan startup’ın yoğunlaştığı sektörler şöyle:

• finansal teknolojiler (Modalku),
• e-ticaret(MatahariMall.com,Tokopedia)
• Software-as-a-Service (Talenta)
• Talepleri karşılama hizmetleri (Go-Jek)

İstanbul’un 2025 yılında bu coğrafyanın finans, inovasyon ve ticaret merkezi olacağını her yurt dışı seyahatimizde ve ortamda vurguluyorum. Jakarta’da aynı şekilde Güney Doğu Asya’nın merkezi olma şansına ve potansiyeline sahip. Bu iki şehir arasında köprü kurmak vazifesi de büyük oranda biz iş adamlarına düşüyor. Mesafenin uzaklığı bir engel gibi gözükse de günümüzde artık teknolojinin yardımı ile bu engeller gitgide azalıyor. Geçmişte Endonezya ile baharat ticaretini geliştirerek zenginleşen Avrupa’dan bu ülkeye gönderilen gemiler Güney Afrika Ümit burnu üzerinden dolaşarak 8 aylık bir süreden sonra Endonezya’ya varıyorlardı.  Bu kadar uzun süren yolculuk zor ve hastalıklar gibi risklerle dolu bir süreçti. Fakat bu zorlukları aşmayı başararak ticaret yapan tüccarlar doğunun zenginliğini ülkelerine getirmeyi bir şekilde başarıyorlardı.

Son Türkiye ziyaretinde Sayın Başkan Joko Widodo’nun belirttiği gibi Endonezya içinde İstanbul 3-5 saat aralığındaki uçuş süresiyle varılabilen 1,5 milyar nüfusluk coğrafya ile bulunmaz bir hub olma özelliği taşıyor. Serbest Ticaret Anlaşmasında epey yol alındığını duymak sevindirici bir haber, bu her iki ülkenin iş potansiyelini arttıracak bir adım olacaktır. Sayın Cumhurbaşkanımızın Endonezya’ya olan özel ilgisini ve iş adamlarına bu ülkeye gitmeleri tavsiyesini kendisinden duyduğum için bu konuda çok ümitli olduğumu belirtmek isterim.

2,5 milyon motorsikletin yer aldığı Jakarta’da trafik sorunlarının çözülmesi için büyük yatırımlar yapılıyor ve Türkiye’den PPP Yatırımcıları bu ülkede Ulaşım ve Sağlık gibi alanlarda çok önemli projelerde yer alabilirler.

Günümüzde Endonezya’ya 12 saatlik bir sürede  son derece konforlu modern uçaklar ile yolculuk yapılabiliyor olmasının iş adamlarının önünde engel teşkil etmemesi gerektiğine inanıyorum. Her zorluk aslında size yeni bir fırsat sunuyor.

Bir değer önemli alan ise turizm. Endonezya yaklaşık 16.000 adadan oluşan bir ülke. Doğal güzellikleri gerçekten görülmeye değer nitelikte. Bu ülke dünya jeotermal enerjisinin büyük bir oranına sahip. Yüksek kalorili kömür madenleri ise elektrik üretimi ve ısınma ihtiyacı için bulunmaz bir nimet.

Çok sevdiğim  Sambal Oelek, Ketjap Manis, Sambal Ketjap gibi acılı soslarını, tarçınlı Layer Cake’ni ve Noodle  eriştesini gitmişken almayı unutmadım. Evde bu malzeme ile lezzetli noodle yemekleri yapma imkanımız olacak. Jakarta’da Seribu Rasa restoranında yakından tatmak imkanı bulduğumuz zengin deniz ürünleri mutfağı ile Endonezya keşfedilmesi gereken bir ülke.

Endonezya ile iş yapacak firmaların özellikle ödeme konusunda dikkatli olmalarını öneririm. Güçlü sözleşmeler olmadan işe başlamamaları gerekiyor. Bu ülkenin finans kaynakları bazı alanlarda ve özellikle kamu tarafında kısıtlı olduğu için bu konuya dikkat etmek ve iyi hukuk danışmanları ile çalışmak çok önemli.

Türkiye’ye duygusal olarak sıcak bakan samimi ve alçak gönüllü insanların ülkesi Endonezya aslında fırsatların ülkesi ama zorlukları yenmeyi bir şekilde başarmak gerekiyor.